یا فاطمه اشفعی لی فی الجنة ...
حضرت معصومه الگوي جويندگان کمال
در نگرش اسلامي همانگونه که مرداني چون پيامبران و امامان معصوم (عليهم السلام) الگوهايي شايسته براي ديگران هستند! (چنانکه خداوند در قرآن با مخاطب قرار دادن مومنين مي فرمايد: لقد کان لکم في رسول ا… اسوه حسنه لمن کان يرجواا… واليوم الآخر و ذکرا… کثيرا. (احزاب/21)
البته شما را در اقتداي به رسول خدا، چه در صبر و مقاومت در برابر دشمنان و چه در ديگر اوصاف و افعال نيکو، خير و سعادت بسيار است براي کسي که به ثواب خدا و روز قيامت اميدوار باشد و ياد خدا بسيار کند. قد کانت لکم اسوه حسنه في ابراهيم والذين معه. (ممتحنه/4)
براي شما مومنين بسيار پسنديده و نيکوست که به ابراهيم و پيروانش اقتدا کنيد.
… ساير برگزيدگان الهي، از انبيا و اوليا هم همينطور…)
زنان بزرگي همچون آسيه، مريم، خديجه، فاطمه زهرا، زينب کبرا و فاطمه معصومه (سلام ا… عليهن اجمعين) نيز براي همگان بويژه زنان، اسوه و الگوي شايسته اي بشمار مي روند. از اين روي مطالعه تاريخ زندگي و سيره علمي و عملي و جلوه هاي رفتاري آن برگزيدگان الهي سرمشق بسيار مناسبي براي جويندگان سعادت و کمال و حيات برتر انساني است و آشنايي با آنان، مصباح هدايتي در فراراه زندگي همگان خواهد بود.
نگاهي گذرا
نام: فاطمه کبرا (س)
القاب شريف: طاهره، حميده، بره، رشيده، تقيه، نقيه، مرضيه، سيده، رضيه، اخت الرضا، صديقه، شفيعه روز محشر، کريمه اهل بيت و معصومه (ع) که لقب مشهور اوست.
انوارالمشعشعين/ج1/ص211
والدين: پدرش امام موسي بن جعفر، باب الحوائج (ع) مادرش جناب نجمه (عليهاالسلام)
تاريخ و محل تولد: اول ذيقعده الحرام سال 173 هجري در مدينه
عظمت و فضيلت حضرت معصومه (س)
طبق نص صريح علماي رجال در ميان فرزندان امام کاظم (ع) بعد از امام رضا (ع) کسي در شرافت و فضيلت همسنگ و همتاي فاطمه معصومه (س) نميباشد. تواريخ النبي والآل/ ص 149
در شان و جلالت و فضيلت او همين بس که وقتي نزد امام صادق (ع) بحث قم و شرافت آن پيش آمد، امام صادق (ع) فرمود: «الا وان قم الکوفه الغيره، الا ان الجنه ثمانيه ابواب، ثلاثه منها الي قم، نقبض فيها امراه هي من ولدي و اسمها فاطمه بنت موسي، و تدخل بشفاعتها الجنه باجمعهم». بحارالانوار/ ج 60/ ص 216
«قم کوفه کوچک است و بهشت هشت در دارد، سه در از آنها به روي قم باز است و بانويي از فرزندان من در آن جا دفن خواهد شد که فاطمه دختر موسي نام دارد و با شفاعت وي همه شيعيان وارد بهشت مي شوند». شفاعت جميع شيعيان مقام والايي است که به اشخاص عادي، اعطا نمي شد. چنانکه فراز پاياني زيارتنامه حضرت معصومه (س) طبق نقل امام هشتم (ع) به اين حقيقت اشاره دارد: يا فاطمه اشفعي لي في الجنه فان لک عندا… شان من الشان.
فاطمه ثاني
با آنکه امام موسي بن جعفر (ع) غير از فاطمه معصومه (ع)، دختران ديگري نيز داشت. در ميان همه آنان، تنها اوست که داراي امتيازات والايي بوده است. زيرا او همچون جده اش حضرت زهرا عليها السلام در علم و عمل و شرافت و قداست و کمالات، گوي سبقت را از ديگران ربود و به راستي حضرت معصومه، فاطمه ثاني و تجلي درباره ام الائمه و آينه دار وجود حضرت صديقه طاهره و جلوه گاه جمال و اوصاف برجسته مادر گراميش فاطمه زهرا (س) بوده است. بويژه آنکه هر دو با رنج زيستند، هر دو چون گل محمدي عمري کوتاه داشتند و هر دو فاطمه بودند. آري فاطمه! نامي مقدس و آشنا و محبوب با خاطراتي جانکاه و حزن آلود! و يادآور مظلوميت بزرگ اهل بيت پيامبر تا هميشه تاريخ بوده است.
در نگاه پدر
پيامبر گرامي اسلام (ص) در مقام تجليل و قدرداني از دخترش حضرت زهرا عليهاالسلام و مقامات او، بارها درباره اش، در حضور و در غيابش اين جمله را بر زبان آورده بود که:
فداک ابوک، «فداها ابوها» (پدرش به قربانش) بحارالانوار/ ج43/ص 86
امام کاظم (ع)، پدر بزرگوار حضرت معصومه عليها السلام نيز به مناسبتي درباره وي چنين جمله اي را فرمود! آن جا که جمعي از شيعيان براي دريافت پاسخ به پرسش هاي خود، وارد مدينه شدند تا به محضر امام کاظم عليه السلام برسند، آن حضرت در مسافرت بود. آنها ناگزير بودند، از آن سفر مراجعت کنند. از اين روي سوالات خود را نوشتند و به افراد خانواده امام کاظم (ع) تحويل دادند تا در سفر بعد، جواب آن را دريافت نمايند. هنگام خداحافظي، ديدند حضرت معصومه عليها السلام که حدود شش سال سن داشت، پاسخ سوالات آنها را نوشته و آماده نموده است! بسيار شادمان شدند و آن نامه را تحويل گرفتند. هنگام مراجعت، در بين راه با امام کاظم (ع) که از سفر باز مي گشت، ملاقات کردند و ماجرا را به عرض امام رساندند، امام (ع) آن نوشته را از آنها طلبيد و مطالعه فرمود و پاسخ هاي حضرت معصومه عليهاالسلام را درست يافت، آن گاه ضمن تمجيد و تجليل از دختر گرامي اش حضرت معصومه عليهاالسلام وتصديق پاسخ هاي او، سه بار فرمود: «فداها ابوها» (پدرش فدايش باد).بحارالانوار.ج43/ص86
اين حادثه شگفت، مبين آن است که حضرت معصومه عليهاالسلام همچون حضرت صديقه طاهره، فاطمه زهرا (س) «عالمه غيرمعلمه» است و در خردسالي از رشد، شناخت، علم و کمال بالايي برخوردار بوده است.
حرم فاطمه معصومه (ع) تجليگاه مرقد حضرت زهرا (ع)
مرحوم آيت ا… سيد شهاب الدين نجفي مرعشي رحمه ا… عليه مي فرمود: پدرم، مرحوم آيت ا… سيدمحمود مرعشي (ره) که در نجف اشرف مي زيست، بسيار علاقمند بود محل قبر شريف جده اش حضرت زهرا عليهاالسلام را بيابد، براي اين مقصود ختم مجربي انتخاب نمود، چهل شب به آن مداومت کرد تا شايد از محل مرقد شريف حضرت زهرا عليهاالسلام آگاه گردد. شب چهلم بعد از انجام ختم و توسل فراوان، به بستر خواب رفت، در عالم خواب به محضر امام باقر (ع) (يا امام صادق ع) رسيد. امام عليه السلام به او فرمود: «عليک بکريمه اهل البيت» به دامن کريمه اهل بيت چنگ بزن. ايشان تصور کرد، منظور امام عليه السلام از اين جمله، حضرت زهرا عليهاالسلام است. عرض کرد: «آري قربانت گردم، من نيز ختم را براي همين گرفتم که محل قبر شريف آن حضرت را دقيق تر بدانم، و زيارتش کنم». امام عليه السلام فرمود: «منظور من قبر شريف حضرت معصومه عليهاالسلام در قم است». سپس امام (ع) ادامه داد: خداوند به خاطر مصالحي، اراده فرموده که قبر حضرت زهرا براي هميشه مخفي باشد، از اين رو قبر حضرت معصومه عليهاالسلام را تجليگاه قبر شريف حضرت زهرا عليهاالسلام قرار داده است. مرحوم آيت ا… سيدمحمود مرعشي، وقتي از خواب برخاست، تصميم گرفت به قصد زيارت حضرت معصومه عليهاالسلام به قم مهاجرت کند. او بي درنگ با همه اعضاي خانواده اش از نجف اشرف، عازم قم شد و به زيارت مرقد مطهر حضرت معصومه عليهاالسلام مشرف گرديد.
توسل به حضرت معصومه (س)
حضرت فاطمه معصومه (س) در روز اول ذيقعده الحرام سال 173 هـ. ق در مدينه متولد شد، با تولد او نه تنها نور وجودش، خانه امام کاظم (ع) را روشن و منور کرد، بلکه در شعاع نورانيتش، ستارگان آسمان علم و فقاهت و تقوا در طول قرون متمادي در کنار مضجع منورش استضائه و کسب فيض نموده و مي نمايند و آنان نيز در پرتو نورافشاني آينه دار جمال حق و مظهر نورالسموات والارض، با گشودن دريچه هاي نور در ظل عنايات کريمه اهل بيت (ع)، ظلمت گريزان و جستجوگران نور و هدايت را بي بهره نمي گذارند و با توسل و آستان بوسي دخت باب الحوائج و عرض ارادت و اخلاص، از عنايات آن بزرگوار بي نصيب نمانده و از اين رهگذر مشکلات بزرگ علمي و غيرعلمي خود و ديگران را حل نموده و مي نمايند که در ذيل به نمونه هايي از آن اشاره مي شود:
صدرالمتالهين شيرازي (ره)
جناب ملاصدرا، از علماي رباني و حکماي متاله قرن يازدهم هـ. ق (1050 هـ.ق، متوفي در بصره) است. او صاحب تأليفات کم نظيري چون: «اسفار اربعه»، «شرح اصول کافي»، «شرح الهدايه» و «شرح حکمة الاشراق» است. وي مدتي از عمر شريف خود را در کهک قم سپري نمود و مشغول تأليف بعضي از کتاب هاي خود، چون «اسفار اربعه» بود. هر وقت برايش مشکل علمي يا مطلب مبهمي پيش مي آمد، به قم آمده، به حرم مطهر حضرت معصومه عليهاالسلام مشرف مي شد و با توسل و استمداد از آن حضرت، مشکل علمي اش را حل مي کرد. فوائدالرضويه/ص 380
چنانکه مرحوم ميرزا علي اکبر حکمي يزدي در حاشيه کتاب «اسفار اربعه»، در بحث «اتحاد عاقل به معقول» از قول مرحوم صدرالمتالهين نقل مي کند: يکي از مواردي که با توسل به حضرت معصومه عليهاالسلام مشکل علميش حل شد، بحث اتحاد عاقل به معقول بوده است. اتحاد عاقل به معقول/ ص 108
علامه طباطبايي (ره)
مرحوم علامه سيد محمدحسين طباطبايي، صاحب تفسير «الميزان» نهايت ارادت و تواضع را نسبت به حضرت معصومه عليهاالسلام ابراز مي نمود. استاد شهيد مطهري، هرگاه نام مرحوم علامه طباطبايي را مي برد با جمله «روحي له الفدا» به زبان مي آورد. شخصي از استاد مطهري پرسيد دليل اين همه تجليل و احترام شما به علامه طباطبايي چيست؟ در پاسخ فرمود: من فيلسوف و عارف بسيار ديده ام، اما احترام من به علامه طباطبايي به خاطر فيلسوف بودن ايشان نمي باشد، بلکه از اين جهت است که او عاشق و دلباخته اهل بيت عليهم السلام است.
علامه طباطبايي در ماه رمضان روزه خود را با بوسه بر ضريح مقدس حضرت معصومه عليهاالسلام افطار مي کرد. آري مرحوم علامه طباطبايي علي رغم بعد مسافت و کهولت سن، ابتدا پياده از منزل به حرم مطهر مشرف مي شد، ضريح مقدس حضرت معصومه (ع) را مي بوسيد، سپس به خانه برمي گشت و افطار مي کرد يا غذا مي خورد. مجله پيام انقلاب/ شماره123
در همين رابطه ذکر اين نکته خالي از فايده نيست که اشاره شود: از جمله نعمت هايي که خداوند به مرحوم علامه طباطبايي عنايت فرمود، وجود همسري مهربان و فداکار بود که او را تا رتبه علامه شدن و تأليف کتاب گرانسنگ تفسيرالميزان همراهي نمود. وقتي همسر علامه به ديار باقي شتافت، همگان ديدند که حضرت علامه در فراق او بسيار بي تاب بود. کساني در مقام سوال برآمدند و پرسيدند: جناب استاد شما که يقين داريد مرگ حق است پس چرا اينقدر بي تابي مي کنيد؟ فرمود: شما چه مي دانيد همسر من که بود؟ ما وقتي به زيارت خانم فاطمه معصومه سلام ا… عليها مشرف مي شديم حاجيه خانم که سلام مي کرد، جواب سلام را مي شنيديم… هفته نامه شما/ شماره 342
امام خميني (ره)
معمار بزرگ انقلاب اسلامي، حضرت امام خميني (قدس سره) آنگاه که در قم ساکن بودند و يا هر گاه که به قم مي آمدند، با نهايت حضوع و تواضع نسبت به ساحت مقدس حضرت معصومه عليهاالسلام در کنار ضريح آن بزرگوار حاضر مي شدند و متواضعانه به او متوسل مي گشتند و با اشتياقي ويژه ضريح مطهر آن بزرگوار را مي بوسيدند. امام خميني (ره) مقام آن حضرت را آن قدر ارجمند مي دانست که در يک قصيده اي نسبتاً طولاني، شامل 44 بيت، حضرت معصومه عليهاالسلام را با حضرت زهرا عليهاالسلام مقايسه کرده و هر دو را به دليل شباهت هاي متعدد اين دو برگزيده الهي، مورد تکريم و ستايش قرار داده است.
امام در بخشي از آن اشعار چنين سروده است:
نور خدا در رسول اکرم پيدا
کرد تجلي زوي به حيدر صفدر…
وز وي تابان شده به حضرت زهرا
اينک ظاهر ز دخت موسي جعفر
آبروي ممکنات جمله از اين نور
گر نبدي باطل آمدند سراسر…
دختر چون اين دو از مشيمه قدرت
نامد و نايد دگر هماره مقدر…
خاک قم اين کرده از شرافت جنت
آب مدينه نموده آن يک کوثر…
ديوان امام خميني (ره)/ص 25