مدرسه علمیه فاطمه الزهراء(س) تهران

َچگونه فرزندانمان را برای نماز صبح بیدار كنیم؟

نماز خواندن کودک از جمله نماز صبح که سختی خاصی برای کودکان دارد قسمتی از تربیت دینی کودکان است.
تربيت دينی بايد از ابتدای تولد و چه بسا بنا به گفته بزرگان از قبل از تولد آغاز گردد، از اين رو گفته شده والدين به هنگام تولد، به گوش راست كودك، اذان و به گوش چپ او اقامه گويند تا به محض تولد، زندگی خود را با نام خدا و ياد پيامبر و توجه به دين آغاز كند و تا آخر عمر معتقد به خدا باشد.
آموزش دين از سه سالگی آغاز می ‌گردد. تا هفت سالگي به سادگي آموزش برگزار می ‌شود. اما در مرحله اطاعت (از هفت سالگي به بعد) به صورت جدی آموزش دين بايد انجام گيرد.

در آموزش دینی بهتر است به نکات زیر توجه شود :

1. والدین بعضي اوقات هدايا و جوايزي به خاطر انجام عبادات به فرزندان خود بدهند تا آنان از انجام عبادات خاطراتي خوش داشته باشند.
2. فرزند بيش از آن كه بشنود مي‌بيند. بنابراين توجه والدين به نماز و قرآن خواه ناخواه در فرزند تأثير مي‌گذارد و آنان را به نماز و قرآن سوق مي‌دهد.
3. بردن كودك به مجالس دعا و قرآن و حضور در مسجد و اماكن مذهبي و شركت در نماز جمعه و جماعت، عامل ديگر در جذب فرزندان به نماز و عبادت است.
4. گرايش كودك به پذيرش ارزش ها و يا دستورهاي ديني تنها در سايه احساس شخصيت و ارزشمندي خويش تحقق مي يابد. بنابراين كودكان نقش تعيين كننده اي دارند . والدين و معلمان در موقعيت هاي مناسب تنها زمينه ساز و هدايتگرند. متأسفانه گاهي اوقات والدين و مربيان مي كوشند مسائل ديني را در فرصتي كوتاه از طريق گفتاري مستقيم و با پند و اندرز و تذكرات مكرر، به كودكان منتقل و يا تحميل كنند، در حالي كه كودكان خود بايد ارزش ها را دارا شوند، دلايل آن را بپذيرند و با ميل آن را در صحنه عمل به كار گيرند، نه اين كه قواعد را به آن ها ديكته كرده و به اجبار بقبولانيم.
امام علي(علیه السلام ) مي فرمايد: “فإنّ القلب إذا اكره عمي؛ اگر دل به كاری مجبور گردد، كور می شود".(1)
از اين رو چه بسا فرزندان در خانه پدر و مادر كه سلطه و اقتدار را ملاحظه مي كنند، نماز مي خوانند، ولي با تغيير موقعيت، آن را ترك مي كنند، چون ارزش هاي ديني براي آنان دروني نشده است.
والدين بايد در تعامل گروهي با احترام دو سويه، به تبادل اطلاعات و احساسات بپردازند . فضاي دوستي را فراهم نموده و به آن ها فرصت و اجازه بحث و استدلال و سؤال كردن دهند. هيچ ارزش و اعتقاد و اصولي را قبل از آن كه زمينه لازم عاطفي و رواني آن براي كودك فراهم آيد و يا خود به آن متمايل شده باشند، نبايد به وي تحميل كرد.(2)

امام خميني(ره) با اينكه نسبت به انجام تكاليف شرعي فرزندانش بسيار مقيد بودند، اما از ايجاد تلخي در جان كودك پرهيز داشتند. يكي از فرزندان امام مي گويد: “زماني همسرم از روي عادت خانوادگي، صبح ها دخترم را از خواب شيرين بيدار مي كردند كه نماز بخواند. امام كه در جريان قرار گرفتند، پيغام فرستادند كه شيريني اسلام را به مذاق بچه تلخ نكن و چقدر اين حرف به جا بود و تأثير عميقي بر روحيه دخترم گذاشت، به طوري كه بعد از آن خودش سفارش مي كرد كه براي نماز صبح حتماً بيدارش كنيم".

يكي ديگر از فرزندان مي گويد: “يك بار از آقا سؤال كردم كه: آيا اجازه دارم فرزندم را براي نماز صبح بيدار كنم، فرمودند: خواب را بر بچه تلخ نكن".(3)

5. هنگامی که کودک هنوز به سن تکلیف نرسیده است و قصد دارید که او را برای نماز خواندن ترغیب کنید ، لازم نیست در ابتدا نماز صبح را در وقتش بخواند بلکه می توانید وقتی مثلا ساعت 7 یا 8 از خواب بیدار شد او را تشویق کنید که نماز صبحش را بخواند. بعد به مرور ساعت خواندن نماز را به وقت ادای نماز صبح نزدیک کنید.
6. خیلی بهتر است که قبل از این که بخواهیم فرزندمان را برای نماز صبح بیدار کنیم ، شوق و لذت نماز خواندن را در او به وجود آوریم به گونه ای که نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را بخواند ، بعد از او بخواهیم که نماز صبح هم بخواند.
7. شرایط خواندن نماز صبح را برایش فراهم کنیم. به عنوان مثال اگر فرزندان شب زود بخوابند مسلما صبح ها زودتر بیدار خواهند شد و خواندن نماز صبح برای آنان راحت تر است.
8. برای انتقال مفاهیم دینی از جمله نماز استفاده از قصه و داستان های آموزنده می تواند سودمند باشد.

—————————–
1. نهج البلاغه، قصار 184، فيض الاسلام.
2. رضا فرهاديان، آن چه درباره كودكان و نوجوانان بايد بدانيم، ص 93 ـ 87، با تلخيص.
3. مجموعه مقالات، كنگره بررسي انديشه و آثار تربيتي حضرت امام خميني، ص 391.